اختتامیه دومین رویداد مسئلهمحور دین و حکمرانی به همراه هماندیشی «نقشآفرینی نخبگان؛ راهبردی برای تحقق مأموریتهای سند تحول قضایی» برگزار شد.
به گزارش پایگاه اطلاعرسانی بنیاد ملی نخبگان، به همت اندیشکده دین و حکمرانی اختتامیه دومین رقابت علمی مساله محور دین و حکمرانی به همراه هماندیشی «نقشآفرینی نخبگان؛ راهبردی برای تحقق مأموریتهای سند تحول قضایی» با حضور حجتالاسلاموالمسلیندکترمهدی هادی رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه، دکتر ناصر باقری مقدم قائممقام بنیاد ملی نخبگان، حجتالاسلاموالمسلین محسن ابراهیمی رئیس مرکز پیگیری اجرای سند تحول قضایی، دکتر سید محمدصادق موحد معاون آیندهسازان بنیاد ملی نخبگان و حجتالاسلاموالمسلین زهیر انصاریان رئیس شورای علمی اندیشکده دین و حکمرانی در خانه اندیشهورزان ایران برگزار شد.
در حاشیه این مراسم، سه طرح برگزیده رویداد ارائه و از گروهها و افراد برتر رویداد نیز تقدیر شد.
در ادامه، حجتالاسلاموالمسلین زهیر انصاریان اظهار داشت: حدود 45 سال پیش یک حوزوی برجسته تحول عظیمی در جهان ایجاد کرد و پشت حرکت او یک ادعایی وجود داشت که دین، در مسیر حکمرانی کارآمد است و دارای برنامه است؛ بنابراین توقع میرفت و میرود که آن منبع اصیل دینی بتواند کارایی خودش را در مسیر حاکمیت و مسیر حکمرانی نمایش دهد.
وی در ادامه به تشریح دلایلی پرداخت که به سبب آنها ارتباط حوزه و حکمرانی بهدرستی اتفاق شکل نگرفته است و گفتگوهای شایسته و کارایی بین فضای نخبگانی حوزه و قلههای علمیای که در حوزه وجود دارند با مسائل واقعی حاکمیت و حکمرانی واقع نشده است.
استاد سطوح عالی حوزه علمیه ادامه داد: خلأهایی دراینبین وجود دارد که بخشی از آن ممکن است از طرف حاکمیت باشد و بخشی از طرف حوزه علمیه. مقدار زیادی از خلیهایی که مربوط به حوزه است، مربوط به این میشود که نخبگان حوزوی در فرآیند آموزشی درسی خود، ارتباط واقعی با مسائل پیدا نکردند و اساساً برنامه درسی حوزه بهگونهای طراحی نشده که یک نخبۀ حوزوی از مسائل واقعی کشور احساس درد کند و راجع به آنها فکر کند. همچنین برنامه درسی حوزه بهگونهای طراحی نشده که اگر یک نخبۀ حوزوی از مسائل کشور احساس درد کرد، بتواند آن مسئله را بهخوبی تحلیل کند و عوامل آن را شناسایی کند و برای آن راهکارهایی ارائه کند. همچنین برنامه درسی و عملیاتی حوزه بهگونهای طراحی نشده که برفرض که شناسایی و ارائه راهکار صورت گرفت، راههای عملیات و اقدام را بداند.
رئیس شورای علمی اندیشکده دین و حکمرانی با اشاره به خللهایی که از طرف حاکمیت موجب ارتباط نادرست حوزه و حکمرانی میشود، بیان داشت: این امر به چند دلیل اتفاق افتاده است؛ اولاً به نظر میرسد از سوی حاکمیت در ردههای میانی، هیچ احساس نیازی برای اینکه نخبگان حوزوی در مسیر حل مسئله قرار بگیرند وجود ندارد؛ ظاهر امر این است که با همین ادبیات موجودی که تولید شده، کشور اداره میشود و این نیاز واقعی نیست. بله؛ در ردههای بالا دائم این مسئله تکرار میشود؛ اما در سطوح میانی این اتفاق نمیافتد که یکی از وجوه آن این است که اساساً گفتگوهای نخبگانی بین حوزه و محیطهای میانی حاکمیتی خیلی کم واقع میشود. دوم اینکه فضاهای حمایتی و پشتیبانی حاکمیتی، تا حد زیادی از پرداختن به تیمسازیها و پشتیبانیها و فراهمآوردن امکانات برای نخبگان حوزوی که تمایل دارند در این فضا وارد شوند، غافلاند. برنامهریزیهای عمومی کشور و حمایتها و پشتیبانیهایی که صورت میگیرد عمدتاً به فضاهای دانشگاهی تعلق میگیرد. حمایتهای لازم برای طرحها و برنامههای اختصاصی که با زیستبوم حوزه سازگار باشد خیلی کم وجود دارد. حتی در فضای دانشگاهی هم بیشتر به سمت علوم مهندسی و پایه بیشتر تمایل پیدا کرده است در مسیر حمایتی و بهطریقاولی دیگر نوبت به فضای حوزه بسیار کم میرسد. این فضا و سبک زندگی اختصاصی که طلاب دارند، مستلزم این است که یک برنامه حمایتی ویژه و اختصاصی با شرایط خاص خودش در آن دیده شود. سوم اینکه فراهمآوردن زمینههای گفتگو در میان حاکمیت و نخبگان حوزوی موجب خواهد شد که هم حوزویها مقداری از برج عاج حرفهای کاملاً نظری و انتزاعی فرود آیند و هم حاکمیت متوجه ظرفیتهای موجود در حل مسئله در بین حوزویها شود.
وی در پایان در تبیین نقش اندیشکده دین و حکمرانی در پیوند حوزه علمیه و حکمرانی اظهار داشت: اندیشکده دین و حکمرانی چنین هدفی دارد که بهعنوان یک حلقۀ میانی تلاش کند که این پیوندها در حد توان شکل گیرد.
در ادامه این نشست، حجتالاسلاموالمسلین محسن ابراهیمی ضمن تشکر از اندیشکده دین و حکمرانی در برپایی دومین رویداد مسئلهمحور، بزرگترین چالش برگزاری رویداد دین و حکمرانی را چنین تشریح کرد: بسیار خوشحال و خرسند هستم بابت جلسه امروز و رویدادهایی که به همت دوستان بسیار خوب و باانگیزه، طلبهها و فضلای واقعاً امیدبخش و امیدوار نسبت به آینده حکمرانی دینی در اندیشکده دین و حکمرانی پیگیری میشود.
وی با تأکید بر اینکه نگاه غالب در علومانسانی مسئلهدار و مسئلهمحور نیست، گفت: فقه ما نیز در طول قرون مختلف با این چالش مواجه بوده است؛ اینکه فقه ما، فقه حل مسئله باشد یا اینکه صرفاً متن محور باشد و رویکرد سوم اینکه با متن میشود مسئله اجتماعی را حل کرد، یک چالش بسیار بزرگی بود. فقها و بزرگانی داشتهایم که در بین این چالش، بهصورت تکستارههای درخشان در آسمان فقاهت بهشدت میدرخشیدند به این دلیل که نگاه حل مسئله و رویکرد اجتماعی داشتند که فقه اجتماعی و بعدها فقه سیاسی، از این نگاه حاصل شد.
رئیس مرکز پیگیری اجرای سند تحول قضایی، به رشد نگاه مسئلهمحور در حوزه علمیه اشاره و بیان داشت: بخشی از ورود کمرنگ حوزه، وابسته به فرهنگ حاکم در تعلیم و تعلم است؛ البته در ادوار اخیر حوزه علمیه در حال حرکت به این مسیر است. بخش دیگر متأثر از یک روانشناسی شخصیت افرادی است که مشغول به تدریس و تدرس این علوم هستند؛ یعنی استاد حوزه علمیه تفکر و نگاه حل مسئله ندارد. دوستان ما در معاونت راهبری زحمت زیادی کشیدند برای اینکه آن تصویر ابتدایی و بسیط را تبدیل کنند به یک مسیر حل مسئله، مسیر بسیار با برکتی است.
حجتالاسلاموالمسلین محسن ابراهیمی با تأکید بر ضرورت زیستبوم تحول در حوزه علمیه از رویدادهایی مشابه رویداد دین و حکمرانی، مطرح کرد: باید از این تحرکات نقطهای و کارهای رویدادی که بسیار بابرکت است، حرکت کنیم و اینها را به یک زیستبوم تبدیل کنیم که افرادی که وارد حوزه میشوند، احساس کنند در حال تنفس در این زیستبوم هستند؛ ولو اینکه خودشان خبر ندارند. شاید مقدمه این زیستبوم این باشد که ما اکو سیستمهای تحول و نوآوری در حوزه راه بیندازیم که این در این زمینه دچار ضعف هستیم. ارتباط ما در فضای دستگاه قضایی با شما در فضای اندیشکده و ارتباط اندیشکده با مراکز معتبر فقهی و حقوقی و به چرخه در آوردن این چرخ، اکو سیستمی که عرض میکنم را شروع میکند. این شروع کار خواهد بود که بسیار بابرکت است.
دکتر ناصر باقری مقدم ضمن تشکر از عوامل اندیشکده دین و حکمرانی بیان کرد: از برگزارکنندگان این جلسه اندیشکده دین و حکمرانی و سایر عزیزانی که در برگزاری این جلسه زحمت کشیدهاند تشکر میکنم و خسته نباشید به همه عزیزان عرض میکنم.
وی گفت: جامعه مخاطب ما هم نخبگان دانشگاهی هستند و هم نخبگان حوزوی. بنیاد ملی نخبگان بر اساس سند راهبردی کشور در امور نخبگان، وظیفۀ سیاستگذاری و ایجاد جریان نخبگانی در کشور دارد. مقام معظم رهبری در یکی از سخنرانیهای خود فرمودند که باید مدیریت کلان کشور را نخبگان حوزوی و دانشگاهی به عهده بگیرند. ما در بنیاد ملی نخبگان بسیار به این موضوع فکر میکنیم که چطور میشود مدیریت تحولات کشور را نخبگان به دست بگیرند و چشمانداز ما در بنیاد این است. ما چند سطح این چشمانداز را خرد کردیم تا الان در سطح عملیات به این برنامههای اینچنینی در خدمت شما هستیم.
قائممقام بنیاد ملی نخبگان در تشریح هدف اصلی از تشکیل بنیاد ملی نخبگان بیان داشت: هدف بنیاد ملی نخبگان، کمک، پشتیبانی، اهدای جایزه و امتیاز نخبگانی نیست؛ بلکه اینها ابزارهای ما برای رسیدن به هدف است. هدف ما این است که یک جریان نخبگی در کشور ایجاد شود. به نظر میرسد جریان نخبگی در کشور در ساحت دانشگاه، سرعت و وسعت آن، بیشتر از حوزه است؛ یعنی جریان نخبگانی که منجر به حل مسائل و حوزههای تحولی حکمرانی کشور میشود، در ساحت دانشگاه، هم گستردهتر است و هم عمق بیشتری دارد و در ساحت حوزه شاید این اتفاق کمتر رخداده است که این امر دلایل مختلفی دارد. بنیاد ملی نخبگان نمیتواند در نظامات دخالت کند و نظامات باید خودشان فعال و پویا باشند؛ ما به دنبال جهتدهی نظامات به سمت مسائل اصلی کشور هستیم که برای این امر مکانیزمهایی از قبیل اعتبار و کمک است.
در ادامه حجتالاسلاموالمسلین دکتر مهدی هادی به تعاملی که بین قوه قضاییه و حوزه علمیه در راستای توجه به مسئله محوری برقرار شده است، اشاره کرد و اظهار داشت: چندی است قدمهایی در قوه قضاییه برداشته شد تا این ارتباط را برقرار کنیم و پیشقدم شدیم و یک تفاهمنامهای بین قوه قضاییه و حوزة علمیه امضای شد که امضای ریاست محترم قوه قضاییه و آیتالله اعرافی این تفاهمنامه را امضا کردند و حکمی برای بنده به امضای هر دو بزرگوار صادر شده که بنده بهعنوان نماینده این دو مجموعه کارهای مشترک انجام دهیم و دبیرخانهای در خود پژوهشگاه قوه قضاییه ایجاد کردیم برای ارتباط این دو مجموعه که اینهمه ظرفیت وجود دارد.
وی ادامه داد: ازاینجهت یک تحول اساسی لازم است که بر اساس آن، حرفهای این دو طرف شنیده شود و مسائل مشترک روی کاغذ بیاید و حوزه کمک کند. اتفاقاً کمکی که قوه قضاییه میتواند به حوزه بکند نیز خیلی زیاد است؛
رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه با تصریح بر مشکل اساسی حوزه علمیه و دروسی که تدریس میشود، مطرح کرد: موضوعشناسی در دروس حوزه علمیه دقیق نیست. بسیاری از مسائلی که الان وجود دارد و در کتابها خوانده میشود، در فضای محض تئوری است؛ بدون اینکه موضوعات را به طور کامل بشناسیم. این در حالی است که همکاران ما در قوه قضاییه عملاً با پروندهها و فروعات مختلف و هزاران سؤال موجه هستند و غالب آنها نیز سبقۀ فقهی دارند. اگر به طور کامل اینها در فضای حوزوی عرضه شود، جهتدهی دروس معنا پیدا میکند و رسالهها و پایاننامههایی که در حوزه کار میشود، به مشکلات اساسی موردنیاز پرداخته شود، بیشتر به کار میآید و آنها در مسیر درستتری حرکت میکنند.
وی در پایان در خصوص ورود اندیشکده دین و حکمرانی به مسئلهمحوری گفت: وجود این رویداد و حرکت، بسیار مبارک است و بنده باید ممنون باشم که بالاخره یک جمعی وجود دارد که دغدغه دارد تا نسبت به مسائل موجود واکنش نشان دهد. عناوینی که بنده میبینم؛ بحث اعسار از هزینه دادرسی، بحث اطالۀ دادرسی، مثبتالزام به ثبتسند، بحثهای اساسیای است که ما با آن مواجه هستیم. همین که گروه دلسوزی میآیند به این مسئله ورود پیدا میکنند و میخواهند برای حل مشکلی که در نظام وجود دارد کمکی بکنند، این امر مقدسی است.
در پایان، دکتر محمدصادق موحد به سیر تحول در بنیاد ملی نخبگان اشاره کرد و بیان داشت: بنیاد ملی نخبگان از زمان تأسیس خود تاکنون، سه دوره را پشت سر گذاشته است و شاید بتوانم به ضرس قاطع خدمت دوستان عرض کنم که سال 1401 در قرن جدید، بهنوعی آغاز فصل جدید و دورۀ چهارم خود را آغاز کرده است که بهزعم بنده یکجور تأکید بر دایره نخبگی و همچنین مطالبهگری بنیاد از نهادها و سازمانها بهمنظور بهکارگیری نخبگان برای نهادینهشدن حکمرانی نخبگان را شروع کرده است که این داستان مطالبهگری و این عبارتها قرار نیست در بنیاد ملی نخبگان در حد شعار باقی بماند.
وی ادامه داد: در دورۀ تأسیس گسترش بنیاد و در بازۀ نسبتاً طولانی از سال 1392 تا 1400 تحول بینشی و نهادینهشدن نگرشهای بنیاد ملی نخبگان هم در حوزۀ شناسایی و هم در حوزۀ توانمندسازی و زمینهسازی برای جذب و اثرگذاری انجام شده است؛ در دورۀ جدید قرار است بر اساس تجربیات و دانشی که بنیاد با گروههای مختلف داشته، در کنار راهبردهای مختلفی که در کنار توسعه و گسترش معیارهای استعدادی برای شناسایی و ایجاد شرایط برای همافزایی برای نهادهای مختلف برای بهدستگیری مدیریت کشور به دست نخبگان، برنامههایی را داشته و سعی کرده برنامههای جدید را بهصورت چابک طراحی کند.
معاون آیندهسازان بنیاد ملی نخبگان با تأکید بر لزوم جریانسازی در فضای دانشجویان و همچنین طلاب برتر برای درگیرشدن با مسائل راهبردی کشور و حل مسئله به برنامه بنیاد دراینخصوص اشاره کرد و اظهار داشت: این مهم در بستر برنامههای نسبتاً طبیعی مثل توسعۀ هستههای مسئلهمحور پژوهشی و فناورانه یا طرح شهید احمدی روشن و همچنین توسعۀ رویدادهای رقابتی مسئلهمحور در دستور کار بنیاد قرار گرفته است که ما هم اکنون در اختتامیۀ یکی از همین برنامهها ذیل طرح شهید بابایی هستیم. البته از نظر بنیاد، نه اختتامیه بلکه یک افتتاحیهای برای ورود به یک مقطع جدید و تراز جدید برای بهخصوص تیمهای برگزیده هستیم چرا اینکه از مهمترین ویژگیهایی که این رویداد رقابتی که قرار است ذیل طرح شهید بابایی بنیاد ملی نخبگان قرار بگیرد این است که بنیاد بعد از اتمام دورۀ این مسابقات، فرایند رصدگری در مورد سرنوشت تیمها از طریق کارگزار برگزاری را در دستور کار خود قرار میدهد.
وی پیرامون ویژگی برتر رویدادهایی نظیر رویداد دین و حکمرانی ذیل طرح شهید بابایی بنیاد ملی نخبگان گفت: نقطهنظر بنیاد ملی نخبگان برای حمایت از چنین رویدادهایی این است که در مقایسه با همنوعانش در بخشهای مختلف، حداقل سه ویژگی را دارا باشد؛ اول اینکه حول مسئله واقعی کشور این رویداد شکل میگیرد؛ مسئلهای که یک چالشی است و راهحل بسیطی برای آن وجود ندارد؛ دوم اینکه در فضای رقابتی و با کمک تیمسازی و گروهبندی شرایط برای حل مسئله فراهم میشود و ویژگی سوم اینکه، صاحب مسئلهای مترصد نتایج این رویداد است و شرایطی وجود دارد که در انتهای این رویداد، دستاوردهای تیمهای برتر بتواند بهصورت مؤثر پیادهسازی شود و یا تیمهای مؤثر بر اساس صاحب مسئله و حامی به نوع مؤثری به کار گرفته شود.
در پایان از تیمها و افراد برتر دومین رویداد مسئلهمحور دین حکمرانی تقدیر شد که اسامی آنها به شرح ذیل است:
حججاسلام و المسلمین علی مولودی، محمدجواد حسنخانی، محمدجواد صادقی، سید هادی سید طبائی، سید مهدی ذوقی، حمزه بحرانی، سید محمدصادق حسینی، علی جاودان فر، داود فتحالهزاده، سجاد کوهی، محمد حاجوی و علی علیزاده.
گفتنی است، رقابت نخبگانی مسئلهمحور دین و حکمرانی در عرصه حل مسائل منتخب قوه قضائیه با محوریت سند تحول قضائی، ویژه فضلای حوزه علمیه و دانشجویان با گرایش علومانسانی، در تابستان 1401 با حمایت بنیاد ملی نخبگان و با همکاری اندیشکده دین و حکمرانی، معاونت راهبردی قوه قضاییه، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شبکه کانونهای تفکر ایران، خانه اندیشهورزان ایران، مرکز نوآوریهای اجتماعی مبتدا و حوزه علمیه مشکات و با سه هدف «آموزش تخصصی فرایندهای اقدام جهت حل مسائل حکمرانی»، «ایجاد جریان نخبگانی حوزوی و تیمسازی پایدار در راستای حل مسائل حکمرانی» و «اتصال نخبگان حوزه و دانشگاه و ایجاد بستر جهت اتصال حلقههای تخصصی به نهادهای حاکمیتی در راستای حل مسائل حکمرانی» برگزار شد.
این رویداد در دو مرحله و 5 گام و در یک بازه زمانی دوماهه بهصورت حضوری و غیرحضوری برگزار شد. بخش اول، آموزش مهارت حل مسئله است که از تاریخ ۹ تیر الی ۱۶ تیرماه برگزار شد. شرکتکنندگان در بخش اول رقابت، با مسئلهیابی و ارائه راهکار سیاستی آشنا شدند. مهمترین تمایز این رقابت با سایر رقابتهای مسئلهمحور، مرحله دوم رویداد است که در آن، شرکتکنندگان باتوجهبه دانستههای علمی خود به ابعاد فقهی مسئله و حل آن توسط فقه غنی شیعی میپردازند.
مسائلی که در این رقابت علمی مورد بررسی قرار گرفتند، عبارتاند از: اعتبار اسناد عادی، فرایند رسیدگی به دعوای اعسار از هزینه دادرسی، رسیدگی غیرقضایی به دعوای انحصار وراثت. هر یک از این سه مسئله اکنون یکی از مسائل مهم و کاربردی ای است که قوه قضاییه و حاکمیت با آن دستوپنجه نرم میکند.
در فرایند اجرایی این رقابت علمی پنج گام طی شد:
گام اول: آموزش مسئلهیابی
در این گام شرکتکنندگان در مرحله اول با ویژگیهای یک مسئله واقعی آشنا شدند و آموختند که چگونه مسئله واقعی را از میان مسئله نماها، تشخیص دهند. در بخش دوم که مهمترین بخش حل مسئله است، ریشهیابی مسئله، آموزش داده شد.
گام دوم: مسئلهیابی چالشهای مهم قوه قضاییه
حال که شناخت مسئله و ریشهیابی آن آموزش داده شد، هنگام آن رسیده که شرکتکنندگان، با مسائل اصلی رقابت که یکی از مهمترین چالشهای قوه قضاییه هستند آشنا شوند تا آموزشهای خود را در راستای حل مسائل واقعی و عینی پیاده کنند. این گام نیز همانند گام نخستین، دارای دو بخش است؛ ابتدا چالش موردنظر توسط کارشناسان قوه قضاییه تشریح شد و در ادامه با راهبری کارشناسان قوه قضاییه، تیمهای حاضر به ریشهیابی این چالشها پرداختند.
گام سوم: آموزش ارائه راهکار سیاستی
در این گام، آموزشهایی در نظر گرفته شد تا شرکتکنندگان با سازوکار لازم برای طراحی راهکار آشنا شوند و بیاموزند که چگونه برای هدفشان که همان حل مسئله است، برنامهریزی و سناریونویسی کنند.
گام چهارم: بررسی راهکارهای مربوط به چالشهای قوه قضاییه
پس از آنکه روش ارائه راهکار آموزش داده شد وقت آن رسید بود که حاضرین در رقابت، با هماندیشی و مشورت با مربیان، آموختههای خود را در راستای حل مسائل قوه قضاییه به کار ببندند، تا راهکار اولیه خود را از حالت مفهومی و کلی خارج کرده و بهصورت راهکار عملیاتی، جزئی و دقیق تبدیل نمایند.
گام پنجم: پژوهش فقهی یا ارائه راهکار سیاستی
این گام سرآغاز بخش دوم رقابت بود؛ تیمهای شرکتکننده اندوختههای خود را در قالب یک راهکار سیاستی یا پژوهش فقهی ارائه نمودند.
گفتنی است، در مرحله اول این رقابت که از تاریخ ۹ تیرماه آغاز شد، حدود ۱۳۰ نفر از طلاب و دانشجویان علومانسانی شرکت کردند که ۹۰ نفر از آنها به مرحله دوم راه یافتند. در مرحله دوم حدود 15 مقاله از 15 تیم ارائه شد که ارزیابی آن در سه مرحله صورت گرفت. در مرحله اول 7 مقاله امتیاز لازم برای ورود به مرحله دوم را کسب کردند. پس از ارزیابی اول 7 تیم راهیافته به مرحله نیمهنهایی در ده روز با مشورت با اساتید به تقویت مقاله خود پرداختند. در مرحله دوم ارزیابی 3 تیم امتیاز لازم برای ورود به مرحله اول را کسب کردند و در مرحله آخر، ارزیابی نهایی در خانه اندیشهورزان برگزار شد که گزارش مختصری از آن از دیدگان شما گذشت.
نظر دهید