مهدی حمزه‌پور؛ دبیر شورای فرهنگی‌سازی برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد ملی نخبگان با اشاره به ساختار جدید سازمانی بنیاد ملی نخبگان، گفت: شورای فرهنگی‌سازی برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان یکی از شوراهای بالادستی بنیاد محسوب می‌شود که وظیفۀ «بررسی و تصویب سیاست‌های فرهنگی ناظر بر مدیریت امور نخبگان و برنامه‌های شناسایی، جذب، پشتیبانی نظام‌مند، هدایت و توانمندسازی آنها»، «بررسی و ارزیابی درون‌مایه فرهنگی طرح‌ها، نظام‌ها و برنامه‌های پشتیبانی نظام‌مند، هدایتی، توانمندسازی و توسعه اثرگذاری نخبگان»، «بررسی و اخذ تصمیمات راهبردی در زمینه شناخت و مقابله با چالش‌های فرهنگی و رفع آسیب‌ها و مشکلات فرهنگی جامعه هدف بنیاد»، «بررسی و ارزیابی آثار و پیامدهای فرهنگی برنامه‌ها و اقدام‌های بنیاد و اخذ تصمیمات و وضع سیاست‌های لازم برای توسعه مطلوبیت فرهنگی آنها» و «بررسی راه‌حل‌جویی و نظارت بر حسن اجرای راه‌حل‌های موجود در حفظ همسویی طرح‌ها و برنامه‌های بنیاد با ارزش‌ها، اصول و موازین فرهنگی، اسلامی و ملی» را برعهده دارد.

وی ادامه داد: به عبارت دیگر تمام فعالیت‌ها و اقدامات انجام‌شده در دیگر معاونت‌های بنیاد ملی نخبگان و بنیادهای نخبگان استانی باید به نوعی پیوست فرهنگی داشته باشد. این پیوست حتی در قالب و نوع تخصیص تسهیلات اعطایی و حمایت از جامعۀ نخبگانی نیز باید لحاظ شود.

حمزه‌پور رشد فرهنگی جامعۀ نخبگانی را یکی از ارکان اثرگذاری این افراد در جامعه دانست و ادامه داد: ارتقاء حس مسئولیت‌پذیری اجتماعی، دلبستگی ملّی و تعمیق باورهای دینی، از مهمترین مواردی است که این شورا جامعۀ نخبگانی باید به آنها مزّین باشد؛ به همین دلیل رویکرد فرهنگی در تمام برنامه‌های ملی و استانی بنیاد ملی نخبگان بیش از پیش باید لحاظ شود.

دبیر شورای فرهنگی‌سازی برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان خاطرنشان کرد: به عنوان مثال یکی از مهارت‌هایی که جامعۀ نخبگانی باید به خوبی به آن مسلط شود، قدرت تصمیم‌گیری است. هر فرد نخبه‌ الزاماً یک مدیر موفق نیست؛ به همین دلیل باید تلاش شود تا در قالب بازی‌های مدیریتی، قرار دادن افراد در موقعیت‌های شبیه‌سازی‌شده، برگزاری کارگاه‌های گفت‌وگو محور و مأموریت‌گرا، قدرت تصمیم‌گیری و مدیریت را در افرادی که استعداد دارند، افزایش داد.

حمزه‌پور با بیان اینکه برنامه‌های فرهنگی، مافوق برنامه نیست بلکه در متن برنامه‌ها است، تصریح کرد: متأسفانه در مواردی شاهدیم که نخبگان و مستعدان‌برتر علی‌رغم تسلط بالا بر تخصص خود، توان‌ عملیاتی پایینی دارند؛ به عنوان نمونه بسیاری از افراد در فنون مذاکره از قدرت و تبحر لازم برخوردار نیستند و همین موضوع تبعات منفی برای آنان دارد.

تعامل با نخبگان؛ رکن فعالیت‌های شورای فرهنگی‌سازی است

دبیر شورای فرهنگی‌سازی برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان با اشاره به اینکه شورای فرهنگ‌سازی برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان بر اثرگذاری فرهنگی عمیق تأکید دارد، تصریح کرد: نوع فعالیت این شورا و مبنای برنامه‌ریزی‌های آن تعامل با جامعۀ نخبگانی است.

*حمزه‌پور با بیان اینکه اعضای شورای فرهنگی‌سازی ترکیبی از اعضای حقیقی و نیز اعضای حقوقی بنیاد ملی نخبگان است، یادآور شد: افراد حقیقی این شورا، همگی از صاحب‌نظران و خبرگان حوزۀ فرهنگ، سیاستگذاری، جامعه‌شناسی و ... و از نخبگان حقیقی هستند و در زمرۀ اساتید مجرب دانشگاه و حوزه قرار دارند. این افراد علاوه بر تبحر در حوزه‌های پژوهشی، در حوزۀ عملیاتی نیز از افراد با تجربه و خوش‌نام محسوب می‌شوند. ایده‌پردازی، بررسی درون‌مایۀ فرهنگی برنامه‌ها، اتخاذ تصمیمات راهبردی، بخشی از وظایف این شورا است که تبعاً افراد حقیقی در این بخش اثرگذاری بسیاری دارند اما علاوه بر آن، برای اجرایی‌شدن تصمیمات و همچنین به دلیل تسهیل و تسریع روند اجرای تصمیمات این شورا، اعضای حقوقی (که خود از سرآمدان دانشگاهی‌اند) شامل معاونان بنیاد ملی نخبگان است. این ترکیب سبب می‌شود شورا علاوه بر ایده‌پردازی و نظارت کارشناسانه، در بعد اجرا نیز عملکرد مطلوبی داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه در صورت لزوم و تشخیص اعضای شورا گروهی تحت عنوان هیئت‌ اندیشه‌ورزی نیز پشتیبانی علمی و پژوهشی از برنامه‌ها، دستورات و مصوبات شورای فرهنگ‌سازی برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان را بر عهده خواهند داشت، اظهار داشت: با این ترکیب، بازوهای اجرایی شورا، معاونت‌های بنیاد ملی نخبگان خواهند بود. در واقع، این شورا ماهیّت سیاست‌گذاری کلان در حوزه‌های برنامه‌های فرهنگی بنیاد ملی نخبگان را خواهد داشت.

نظارت مداوم و مستمر؛ ‌شرط اثرگذاری فعالیت‌های فرهنگی است

دبیر شورای فرهنگی‌سازی برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان با تأکید بر اینکه کار فرهنگی زمان‌بر و نیازمند پیگیری و نظارت مداوم و مستمر و البته همکاری مؤثر بنیادهای نخبگان استانی است، خاطرنشان کرد: تمام اقدامات فرهنگی‌ که در معاونت فرهنگی انجام شده بود، مورد بررسی و ارزیابی کارشناسانه قرار گرفت و نتایج بسیار خوبی نیز حاصل شد. خوشبختانه، دکتر الستی در زمان تصدی‌شان بر معاونت فرهنگی بنیاد ملی نخبگان توانسته‌ بودند اقدامات و برنامه‌های بسیار مفیدی چون اردوهای جهادی را اجرایی کنند که البته شورا نیز؛ البته با تنوع و اغنای درون‌مایه‌ای و محتوایی بیشتر، همچنان بر برگزاری آنها تأکید دارد.

نهادینه شدن سبک زندگی ایرانی-اسلامی؛ هدف برنامه‌های فرهنگی

حمزه‌پور تصریح کرد: تمام اقدامات شورای فرهنگ‌سازی برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان در راستای نهادینه شدن شئونات زندگی ایرانی-اسلامی در بین جامعۀ نخبگانی است. در واقع، جامعۀ نخبگانی برای رسیدن به مرحلۀ اثرگذاری بهینه باید در ابعاد فرهنگی مانند بصیرت سیاسی و اجتماعی، معرفت دینی و حس وطن‌دوستی به جایگاه‌های رفیع برسند تا بتوانند تحولات کشور را رهبری و مدیریت کنند.

دبیر شورای فرهنگی‌سازی برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان اضافه کرد: بسیاری از مسائل و موانع مرتبط با حوزۀ نخبگان، با اقدامات و برنامه‌های فرهنگی حل‌شدنی است. به عنوان نمونه، می‌توان با اقدامات فرهنگی مناسب و مقتضی و بیان صحیح ضرورت‌ها و نیازهای کشور و همچنین آموزش‌های میان‌مدت و بلندمدت، انگیزه و نشاط جامعۀ نخبگانی را برای ورود به عرصه‌های کارآفرینی افزایش و یا با برنامه‌ریزی‌های متنوع، حس مسئولیت‌پذیری اجتماعی را در این افراد ارتقاء داد.

وحدت‌رویه؛ مهمترین اصل برنامه‌های فرهنگی بنیاد است

وی با اشاره به لزوم استفاده و بکارگیری ظرفیت‌های درون‌استانی برای اجرای بهتر و با کیفیت‌تر برنامه‌های فرهنگی، تأکید کرد: گرچه پرهیز از تصدی‌گری در امور اجرایی و استفاده از ظرفیت‌های بومی، یکی از اصول بنیاد ملی نخبگان در اجرای برنامه‌های مختلف است و بر همین مبنا از امکانات و امکان‌های موجود در آموزش‌وپروش، آموش عالی و حتی نهادهای دیگر مانند قرارگاه امام‌رضا علیه‌السلام استفاده می‌کند؛ اما باید دانست وحدت‌رویه مهمترین اصل در برنامه‌های فرهنگی بنیاد ملی نخبگان و به تبع آن بنیادهای نخبگان استانی است. در واقع شورای فرهنگی‌سازی برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان نقش وحدت فرماندهی را ایفا خواهد کرد.

حمزه‌پور با بیان اینکه موضوعات فرهنگی غالباً پیچیدگی و مقتضیات منحصربفردی دارند، اظهار داشت: شورای فرهنگ‌سازی برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان باید پویا و اصطلاحاً تندآموز باشد و بتواند در کمترین زمان ممکن خود را با موضوعات، مسائل و چالش‌های روز مانند بحران‌های اجتماعی و طبیعی، همگن و منطبق کند خاصه اینکه جامعۀ نخبگانی حتی در شئون روانی و روحی جامعه نیز اثرگذاری بالایی دارند.

دبیر شورای فرهنگی‌سازی برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان یادآور شد: برنامه‌های فرهنگی و یا پیوست‌های فرهنگی باید در ظرف زمان و همراه با نوآوری بالا به افراد منتقل شود. در واقع می‌توان گفت بسیاری از روش‌های گذشته امروز کارکرد بالایی ندارند.

فضای مجازی؛ امکانی برای نهادینه شدن شئونات نخبگی

وی با اشاره به گسترش فضای مجازی، تولید محتوا را یکی از اقدامات نخبگانی برشمرد و گفت: فضای مجازی امکان بسیار مناسبی را برای گسترش و نهادینه‌شدن تفکر نخبگانی در اختیار قرار می‌دهد که بهره بردن از آن می‌تواند کشور را در تحقق اهداف از پیش تعیین‌شده یاری دهد. در این بین شورای فرهنگی‌سازی برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان نیز تلاش دارد در تعامل با نخبگان و مستعدان‌برتر، از ظرفیت‌های موجود در فضای مجازی در همۀ حوزه‌ها از قبیل شناسایی مسائل، پاسخگویی به نیازهای روز و حتی نیازسنجی فرهنگی، به بهترین شکل بهره ببرد.

حمزه‌پور با اشاره به اینکه نیازسنجی فرهنگی، پیش‌شرط ترسیم نقشه‌راه است، اظهار داشت: کار فرهنگی، دستوری و فرمایشی نیست بلکه باید در تعامل چندسویه جامعۀ نخبگان با مجموعۀ بنیاد ملی نخبگان انجام شود.

دبیر شورای فرهنگی‌سازی برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان با اشاره به ضرورت شناسایی و معرفی مفاخر ملّی و بومی و الگوسازی صحیح و اثرگذار از آنان، برگزاری برنامه‌های تکریم و الگوسازی را یکی از اقدامات خوب بنیاد ملی نخبگان در سال‌های اخیر توصیف و تصریح کرد: معرفی و الگوسازی از نخبگان حقیقی که اثرگذاری واقعی در روند حرکتی کشور دارند، یکی از اولویت‌های شورا است که برای بهبود نتیجۀ برگزاری این مراسم‌ها و نکوداشت‌ها می‌توان و باید از ظرفیت‌های موجود در رسانه و هنر استفادۀ بهینه کرد.

توهم نخبگی و نخبه‌نمایی ریشه در مدرک‌گرایی دارد

وی یادآور شد: در سال‌های اخیر با رشد مدرک‌گرایی، توهم نخبگی نیز افزایش یافته است و بعضاً جامعه شاهد پدیدۀ ظهور نخبه‌نماها است. افرادی که به صورت آسانسوری رشد می‌کنند و بدون اثرگذاری ملموس و واقعی و تنها با تکیه بر مدرک، خود را به عنوان نخبه معرفی می‌کنند؛ در حالیکه شأن نخبگی اثرگذاری و حل‌مسئله است. نخبه حقیقی، فردی است که در حوزه‌های مسئله‌شناسی و حل‌مسئله مربوطه تخصص و تجربۀ خود دغدغه و توانمندی بالایی داشته باشد.

وی در پایان با تأکید بر نقش رسانه‌ها در توسعۀ فرهنگ نخبگی، خاطرنشان کرد: باید از تمامی ظرفیت‌های موجود در این حوزه اعم از صداوسیما و دیگر رسانه‌های دیداری و شنیداری به بهترین شکل و البته در فضای تعاملی بهره برد.