پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد ملی نخبگان: بدون توجه به اقتصاد دانش‌بنیان، نباید انتظار داشت که فرایند توسعه، رشد اقتصادی و صادرات در یک کشور با جهشی قابل توجه همراه باشد. تجربه کشورهای توسعه‌یافته هم نشان داده که آن‌ها زمانی توانستند به امپراتوری حوزه تولید و صنعت برسند و سایر کشورها را به خود وابسته کنند که با کمک دانش ‌و فناوری، محصولاتی ساختند که به‌راحتی قابل کپی‌برداری نبود.

در کشور ما نیز اگرچه اقتصاد دانش‌بنیان هم‌چنان در آغاز راه قرار دارد، اما با توجه به رشد کمی و کیفی شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توان امیدوار بود که در سال‌های آینده، فرایند تولید ثروت از دانش با شتاب بیشتری همراه باشد. البته در این مسیر، برخی شرکت‌های دانش‌بنیان نیز مجبورند برخی مشکلات و ناهمواری‌ها را از سر بگذرانند تا اقتصاد دانش‌بنیان در کشور نهادینه شود.

در این نوشتار به سراغ چند تن از مدیران عامل شرکت‌های دانش‌بنیان رفته‌ایم و از دغدغه‌هایشان جویا شده‌ایم. خیلی از آن‌ها به آینده امیدوارند، اما در عین حال توقع دارند که امکانات بیشتری هم در اختیار آن‌ها قرار داده شود تا بتوانند از دانش و مهارت خود در جهت رشد فردی و رشد جامعه، گام‌های بلندتری بردارند. بسیاری از مدیران این شرکت‌ها، دغدغه‌های مشابهی دارند که رفع این دغدغه‌ها صرفا در توان یک یا چند نهاد دولتی و عمومی نیست، بلکه واقعیت این است که هموار شدن مسیر رشد اقتصادی در شرکت‌های دانش‌بنیان به اراده بسیاری از نهادهای دولتی، عمومی و حتی خصوصی نیاز دارد. پیش‌نیاز همه این‌ها، توسعه فرهنگ کار و اقتصاد دانش‌بنیان است که اگر این فرهنگ در همه بخش‌های جامعه جا بیفتد، آن وقت می‌توان افق بسیار روشن‌تری را برای شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران متصور بود.

 با تزریق بودجه 1.5 درصدی، شرکت‌های دانش‌بنیان جان می‌گیرند

در اردیبهشت سال 95، شرکتی شروع به فعالیت کرد که می‌تواند به زعم مدیران شرکت، برای اولین بار در دنیا با استفاده از آب، پلیمری را بسازد که به‌عنوان ابرجاذب آب مورد استفاده قرار می‌گیرد که نام تخصصی آن، «کربومر» است. این شرکت دانش‌بنیان «گسترش تجهیز دقیق کیان» نام دارد که با مبلغی حدود یک میلیارد و 800 میلیون تومان راه‌اندازی شده است.

مهندس مجتبی کریمی، مدیرعامل این شرکت در گفت‌وگو با دانش‌بنیان از نبود برق شکایت می‌کند و می‌گوید: ما برای آغاز فعالیتمان در شهرک صنعتی، 70 میلیون تومان جهت دریافت برق پرداخت کردیم، بااین‌حال، هنوز برق نداریم. اگر برق مورد نیاز ما تامین شود، می‌توانیم در روز، دو تن کربومر تولید کنیم. در صورتی که در حال حاضر با استفاده از موتور برق تنها می‌توانیم 200 کیلوگرم در روز تولید کنیم.

کریمی از تونل طویل بروکراسی‌های اداری شکوه می‌کند و می‌گوید: اگر تا شش ماه دیگر برق مورد نیاز ما تامین نشود، ما مجبور خواهیم شد پروژه‌ای را که با زحمت متخصصان و دانشمندان کشور به ثمر نشسته است، برای فروش عرضه کنیم.

شرکت دانش‌بنیان «گسترش تجهیز دقیق کیان» در جشنواره بومرنگ رتبه هشتم را کسب کرده که به قول کریمی، بعد از جشنواره، این شرکت با خیل عظیمی از سرمایه‌گذاران روبه‌رو شد، اما مراجعه همه آن‌ها تنها در مراحل ابتدایی مذاکره باقی ماند.

نقطه شروع فعالیت این شرکت به سال 90 برمی‌گردد که کریمی به دنبال فراهم کردن مقدمات کار بوده است. از آن زمان تا کنون هفت نفر از مهندسان این طرح، کشور را ترک کرده‌اند و در حال حاضر با هفت نیرو، به فعالیت خود ادامه می‌دهد. کریمی می‌گوید: بزرگ‌ترین حمایتی که می‌توان از شرکت‌های دانش‌بنیان کرد، این است که یک و نیم درصد بودجه‌ای را که دولت برای این شرکت‌ها در نظر گرفته است، به آن‌ها تزریق کند. با این کار، شرکت‌های دانش‌بنیان جان می‌گیرند.

به قول مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان اگر سرمایه‌های مورد نیاز این شرکت تامین شود، دو پروژه دیگر نیز عملی خواهد شد که یکی در حوزه تبدیل گاز به متانول و دیگری سولفورزدایی از گاز یا به عبارتی شیرین کردن گاز است.

خیلی از شرکت‌ها، فقط ادعای دانش‌بنیان دارند

شرکت دانش‌بنیان «ویرا سامانه زیتون پارسان» هم شرکت دانش‌بنیان نوپای دیگری است که از سال 93 به عضویت مرکز رشد دانشگاه آزاد درآمده و در سال 94 به‌عنوان یک شرکت دانش‌بنیان کار خود را آغاز کرده است.

حوزه فعالیت این شرکت دانش‌بنیان، الکترونیک و کامپیوتر است و با طراحی سیستم‌های هوشمند، اتوماسیون صنعتی و rfid خود را به دنیای دانش‌بنیان‌ها معرفی کرد. سعید جوادزاده، مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان است که در گفت‌وگو با «سرآمد» گلایه می‌کند: تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان به حدی زیاد شده است که توان مسئولان برای رسیدگی به آن‌ها کم شده است. به عبارت دیگر، اگر فیلترهای بیشتری برای نهادن نام دانش‌بنیان بر یک شرکت وجود داشته باشد، این‌قدر تعداد این شرکت‌ها افزایش پیدا نمی‌کرد؛ شرکت‌هایی که تعداد زیادی از آن‌ها مجبورند از ادامه فعالیت منصرف شوند.

به قول جوادزاده، برای ارائه خدمات و تسهیلاتی که در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار می‌گیرد، این شرکت‌ها  گاه درگیر یک بروکراسی طولانی و پیچیده می‌شوند که گاهی از ادامه راه منصرفشان می‌کند. «مثلا ما شش ماه گذشته برای وام اقدام کردیم و پس از طی کردن کاغذبازی‌های بسیار، اخیرا پس از شش ماه، یک‌سوم درخواستمان به دستمان رسیده است.»

جوادزاده می‌گوید: درست است که راه‌اندازی یک شرکت دانش‌بنیان، ذاتا یک فعالیتی با ریسک بالاست، اما حمایت از این شرکت‌ها، می‌تواند آن‌ها را در رسیدن به مقصد، یاری کند.

شرکت دانش‌بنیان ویرا سامانه زیتون پارسان در طول فعالیتش از وجود چهار نیروی اصلی و شش نیروی پاره‌وقت بهره برده است. مدیرعامل این شرکت می‌گوید: علاوه بر بروکراسی‌های طولانی، درگیری با تامین اجتماعی هم برای شرکت‌های نوپا و دانش‌بنیان، مسئله چالش‌برانگیز دیگری است. او می‌گوید: ما به‌خاطر دو نیرویی که به کار گرفتیم، دو میلیون تومان در اوایل راه از سوی تامین اجتماعی جریمه شدیم. بنابراین نیاز است که در قوانین موجود بیمه برای اعضای شرکت‌های دانش‌بنیان، تجدید نظری به عمل آید.

جوادزاده ابراز امیدواری می‌کند: اگر محصول ما به تولید انبوه برسد، برای حدود 15 نفر دیگر نیز اشتغال‌زایی خواهیم داشت.

امکان صادرات تولیدات شرکت‌های دانش‌بنیان فراهم شود

محمد قادری، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان «آبکار عیار سنج سپاهان» است. او که کارشناسی ارشد مهندسی مواد خوانده، توانسته از سال 94، به تولید مواد آبکاری الکترولس بپردازد که به قول خودش، برای اولین بار به شیوه کاملا علمی و برای اولین بار در ایران تولید شده است.

محصولی که این شرکت دانش‌بنیان تولید می‌کند، نه‌تنها فلزاتی مثل قطعات فولادی را از زنگ‌زدگی حفظ می‌کند، بلکه زیبایی و جلوه خاصی هم به آن‌ها می‌دهد. قادری در گفت‌وگو با «سرآمد» می‌گوید: اگر مسئولان شرایطی را فراهم کنند که صادرات تولیدات شرکت‌های دانش‌بنیان به کشورهای اطراف مهیا شود، قدم بزرگی در حوزه حمایت از فعالیت‌های دانش‌بنیان خواهد بود.

او با بیان این‌که شرکت ما پتانسیل صادرات به کشورهای عربی را دارد، ادامه می‌دهد: در صورت صادر شدن محصولات شرکت ما به کشورهای عربی، نه‌تنها ارز به کشور تزریق می‌شود، بلکه به رشد و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان هم کمک بزرگی می‌شود. البته این مسئله حمایت از صادرات بهتر است تنها توسط مراجع دولتی انجام شود. اگر قرار باشد پای بازرگانان در چنین مواردی باز شود، ضمن این‌که اعتماد زیادی بین شرکت‌های دانش‌بنیان و بازرگانان وجود ندارد، بازرگانان سود زیادی را مطالبه می‌کنند که اجابت درخواست‌های آنان، از توان شرکت‌های دانش‌بنیان خارج است.

این شرکت در حال حاضر با پنج نفر به تولیدات خود ادامه می‌دهد، درحالی‌که مدیرعاملش می‌گوید: تا پنج سال آینده این تعداد به 20 تا 30 نفر خواهد رسید.

قادری در خصوص جذب سرمایه‌گذار تاکید دارد که در حال حاضر بسته به حجم تولیداتمان، به 200 میلیون تومان سرمایه نیاز داریم. او می‌گوید: من 200 میلیون تومان را نیاز کافی برای شراکت با یک سرمایه‌گذار نمی‌دانم. هر زمان که مخاطبان و مشتریان ما به حدی رسید که به سرمایه‌ای بیش از این نیاز بود، به سراغ سرمایه‌گذار خواهیم رفت. ما برای دریافت وام هم اقدام کردیم، اما به دلیل بروکراسی، در میانه راه منصرف شدیم.

شرکت آبکار عیار سنج سپاهان فعالیت خود را با سرمایه حدود 30 میلیون تومان آغاز کرد که 12 میلیون تومان آن را شهرک علوم تحقیقات اصفهان در اختیارشان گذاشته بود. قادری می‌گوید: شرکت ما پتانسیل تولید در ظرفیت صنعتی را هم دارد. در سال 95، چیزی حدود 75 میلیون تومان فروش داشته‌ایم که تنها حدود 15 میلیون تومان از این مبلغ، درآمد خالص ما بود. در یک ماه و نیم اول سال 96، حدود 15 میلیون تومان فروش داشته‌ایم که برای ما مبلغ قابل قبولی است.

حمایت دیگری که ما شرکت‌های دانش‌بنیان از دولت انتظار داریم، این است که اجازه فروش به تولیدکنندگان زیرزمینی و بدون مجوز را ندهد، چراکه وجود محصولات این تولیدکنندگان، بازار ما را کساد می‌کند. اگر دولت با برنامه‌های نظارتی محکم، جلوی این افراد را بگیرد، به پیشرفت ما کمک زیادی کرده است.„

منبع: ماهنامه سرآمد