به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد ملی نخبگان؛علی‌مرتضی بی‌رنگ قائم مقام بین الملل معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در گفت و گوی مفصل با روزنامه اعتماد در خصوص میزان مهاجرت نخبگان ایرانی به دیگر کشورها، بیان کرد: در سال‌های گذشته آمارهای کاذب در خصوص مهاجرت دانشجویان و نخبگان از کشور منتشر شده است.

وی افزود: گاهی این دروغ‌ها آن قدر تکرار شده که تبدیل به باور دیگران می شود. در حال حاضر این جمله را به فارسی جست‌وجو کنید: «ایران بر اساس گزارش صندوق بین المللی پول بالاترین آمار مهاجرت نخبگان بین 91 کشور را دارد.» تا نتیجه جست و جوی خود را ببینید.



به گفته بی‌رنگ، سطر به سطر این گزارش را بارها خوانده‌ایم، هیچ‌ جای این گزارش چنین جمله‌ای ذکر نشده است؛ اما این دروغ‌ها آن‌قدر در میان خبرهای اینترنتی وجود دارد که برخی وقتی این اخبار را می شنوند فرض را بر این می گذارند که چون در شبکه اینترنتی مطرح شده است قطعا حقیقت دارد.



قائم مقام بین الملل معاونت علمی همچنین تصریح کرد: به حدی اخبار کذب در خصوص مهاجرت دانشجویان و نخبگان ایرانی فراوان و آمارهای رنگا‌رنگ در این حوزه منتشر شده است که سرانجام سال گذشته کار مطالعاتی بر روی این موضوع انجام شد.



مشاور امور بین‌الملل رئیس بنیاد ملی نخبگان در ادامه بیان کرد: این مطالعه بر اساس منابع خارجی صورت گرفته است؛ گزارش هایی از OECD، یونسکو، اداره مهاجرت آمریکا و غیره.



بی‌رنگ در بخش دیگری از سخنان خود گفت: عنوان این مطالعه « بررسی تطبیقی وضعیت کشور در مهاجرت و جابجایی بین‌المللی افراد تحصیل‌کرده» است که توسط پژوهشکده مطالعات فناوری منتشر شده است و پر از آمارها، نمودارها و جدول‌های مقایسه‌ای است که نتیجه آن را می‌توان در یک جمله خلاصه کرد.



وی تصریح کرد: جمله این است «بر اساس آمار سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD)، ایران جزء کشورهای با تعداد بالای ارسال‌کننده دانشجو به کشورهای پیشرفته محسوب نمی‌شود». ایران با داشتن 32 هزار و 758 دانشجو در OECD در میان ده کشور برتر فرستنده دانشجو قرار ندارد.



به گفته قائم مقام بین الملل معاونت علمی، آمریکا یکی از دانشجوپذیرترین کشورهای توسعه یافته است و بر طبق این مطالعه، ایران با ارسال 9 هزار و 600 دانشجو به کشور آمریکا رتبه 19 (از میان 74 کشور مورد بررسی) ارسال دانشجو به آمریکا را به خود اختصاص داده است.



وی همچنین ادامه داد: تعداد کل دانشجویان خارجی ایرانی در سال ۲۰۱۵، به حدود ۴۸ هزار نفر می رسید که با آمار و ارقامی که در برخی رسانه‌ها با عنوان مهاجرت سالانه 150 هزار یا 180 هزار نخبه یا دانشجو به خارج از کشور، اعلام شده بود اختلاف فاحشی دارد.



مشاور امور بین‌الملل رئیس بنیاد ملی نخبگان با بیان اینکه موضوع مطرح در مطالعه بنیاد نخبگان، این است که بر چه اساس فرآیند مهاجرت یا خروج از کشور برای کار و تحصیل را با نام "فرار مغزها" می‌خوانیم؟ گفت: خروج از کشور برای ادامه تحصیل و یا کسب دانش و تجربه عیب و معضل نیست. جابجایی نیروی انسانی روندی جهانی و رو به رشد و تعداد دانشجویان خارجی در دنیا طی حدود 10 سال گذشته حدودا دو برابر شده است.



اصطلاح فرار مغزها غیر علمی است



وی در ادامه اظهار کرد: نسبت دانشجوهای ایرانی خارج کشور به دانشجویان ایرانی کشور زیر متوسط جهانی بوده و در حد آمریکا است. یعنی سالانه به همین نسبت دانشجویان آمریکایی برای ادامه تحصیل از آمریکا خارج می‌شوند.



به گفته بی‌رنگ، سطح مهاجرت دانشجویان ایرانی قابل مقایسه با میزان خروج دانشجویان از عربستان نیست، این کشور 5 برابر ایران دانشجو در آمریکا دارد؛ اما کسی در آن کشور نام فرار نخبگان روی آن نمی‌گذارد.



وی معتقد است که اصطلاح فرار مغزها یک اصطلاح غیر علمی است. کسی که برای تحصیل و کار به خارج از کشور می‌رود نه فرار کرده و نه مهاجرت. چرا این برچسب را روی آنها می‌زنیم؟ چرا اسمی برای این کار استفاده می کنیم و بر روی آن مانور می‌دهیم که در جامعه نهادینه شود و افرادی که از ایران می روند به این تصور برسند که فرار کرده و نباید برگردند؟



قائم مقام بین الملل معاونت علمی در بخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: رفتن دانشجو به خارج از کشور برای تحصیل، مهاجرت نخبگان نیست. در دین ما توصیه به کسب علم فراتر از مرزها وجود دارد به گونه ای که بسیاری از علما و دانشمندان ایرانی طی قرنهای گذشته این کار را کرده اند. در واقع خروج از کشور برای کسب دانش امری منفی نیست. اما عدم بازگشت و یا قطع ارتباط اثربخش با وطن و خروج از چرخه خدمت به میهن مساله اصلی است که برای این موضوع برنامه ای طراحی کردیم.



بی‌رنگ با اشاره به برنامه طراحی شده در بنیاد ملی نخبگان، گفت: بنیاد نخبگان و معاونت علمی ریاست‌جمهوری از دو سال و نیم گذشته در اقدامی مشترک تلاش کرده‌اند برای بازگشت نخبگان به کشور برنامه ای طراحی کنند. برنامه‌ای برای همکاری با متخصصان و دانشمندان ایرانی خارج از کشور تا کسانی که می‌خواهند به کشور برگردند یا همکاری با نهادهای علمی داخل کشور داشته باشند بتوانند زیر پوشش این برنامه قرار بگیرند.



وی در ادامه عنوان کرد: این برنامه اسفند سال 93 آغاز شد، بسیاری از نخبگان بر اساس این طرح به کشور بازگشتند و در حد سخنرانی و برگزاری کارگاههای علمی مشارکت کردند؛ اما گذشته از اینها سال 94، 125 نفر در قالب طرح معاونت علمی، به صورت کامل به کشور بازگشتند. سال گذشته 450 نفر به ایران برگشتند و تا امروز حدود 800 نفر به ایران بازگشته‌اند و در کشور مشغول به کار هستند.



به گفته بی‌ر‌نگ، استقبال از این برنامه بیشتر از حد انتظار بوده تا جایی که کمبود بودجه شرایط این برنامه را کمی دشوارتر کرده است. تا سال قبل فارغ‌التحصیلان 400 دانشگاه برتر دنیا می‌توانستند درخواست بدهند و از تسهیلات این برنامه استفاده کنند اما به دلیل استقبال زیاد و محدودیت منابع از ابتدای امسال اعلام کردیم که فقط فارغ‌التحصیلان 100 دانشگاه برتر دنیا می‌توانند درخواست خود را برای معاونت ارسال کنند.



10 درصد از نخبگان بازگشته به کشور فارغ التحصیلان 20 دانشگاه برتر دنیا هستند



قائم مقام بین الملل معاونت علمی همچنین ادامه داد: همچنان مثل روال سال قبل نخبگان در حال بازگشت به کشور هستند. 10 درصد کسانی که برگشته‌اند فارغ‌التحصیلان 20 دانشگاه برتر دنیا هستند و 30 درصد آنها، بیش از 10 سال است که ایران نبوده‌اند.



وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: در صورت عادی اگر کسی برای عضویت در هیات علمی وارد کشور شود، بیش از یک سال طول می‌کشد تا مراحل تایید مدرک و فرایند جذب توسط دانشگاه و استخدام و غیره را بگذراند که این همان روندی است که در قالب این برنامه تسهیل شده است.



بی‌رنگ گفت: کسانی که در این برنامه پذیرفته می‌شوند، قبل از برگشتن به ایران درخواست می‌دهند در عرض 25 روز کل فرآیند بررسی پرونده و مصاحبه از راه دور و تعریف مدل همکاری انجام می‌شود و از روزی که می‌آیند مشخص است که قرار است در کدام دانشگاه یا دانشکده مشغول همکاری شود.



به گفته قائم مقام بین الملل معاونت علمی، از ماه اول حقوق و بیمه برای آنها در نظر گرفته می‌شود از تسهیلات نظام وظیفه تخصصی می توانند استفاده کنند. همچنین دسترسی آنها به شبکه آزمایشگاهی فناوریهای راهبردی نیز هموار شده است.



وی در ادامه با بیان اینکه یک سال ابتدای بازگشت برای آنها مقطعی سخت است که با همراهی معاونت علمی و بنیاد ملی نخبگان طی می شود و فرد یک سال فرصت دارد تا توانمندیهای خود را اثبات کند و بدنبال طی مراحل تایید مدرک و جذب برود.



مشاور امور بین‌الملل رئیس بنیاد ملی نخبگان در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد: در این مدت از سوی دیگر دانشگاه یا پژوهشگاه مرتبط، نخبه را ارزیابی می کنند. برای افرادی که تجربه کارآفرینی و نیز فعالیت در شرکتهای دانش بنیان خارجی را دارند نیز شرایط خاصی برای راه اندازی کسب و کار مشابه در ایران فراهم می کنیم.



وی با بیان اینکه تاکنون حدود 50 شرکت استارتاپ توسط عده ای از نخبگان راه اندازی شده است، گفت: بیش از 500 فارغ التحصیل برجسته داخلی در این شرکتها مشغول به فعالیت هستند.