به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد ملی نخبگان؛ یکی از شاخصه‌های توسعه‌یافتگی علمی یک کشور، میزان توانایی و موفقیت متخصصان و محققان آن در انجام کارهای گروهی است.

موضوعات مختلفی در موفقیت کار گروهی در حوزه‌های علمی تأثیرگذار است اما شاید مهمترین اصل را بتوان پایبندی به اصول اخلاق حرفه‌ای دانست تا افراد با تخصص‌های متنوع و بعضاً مختلف بتوانند در یک محور مشخص و برای رسیدن به یک هدف مشخص، داشته‌های خود را متمرکز کنند و در نهایت به سمت رفع نیازهای واقعی جامعۀ بومی و حتی جامعۀ بین‌الملل گامی بلند بردارند.

در همین راستا، بنیاد ملی نخبگان نیز به عنوان بالاترین نهاد نخبگانی کشور و با رسالت راهبردی خود در حوزۀ نخبگانی، تلاش دارد بسیاری از برنامه‌های خود در حوزه‌های مختلف را با تأکید بر کار گروهی و شبکه‌سازی نخبگانی طراحی و اجرا کند.

در همین راستا نظرات جمعی از اعضای هیئت‌علمی‌های دانشگاه‌های کشور را پیرامون اخلاق حرفه‌ای در کار گروهی جویا شدیم:

شغلی؛ عضو هیئت‌علمی گروه پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم‌پزشکی زنجان به بیان نمونه‌هایی از نادیده گرفتن اخلاق در پژوهش‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: اخلاق پژوهشگری تابعی از اخلاق حاکم بر جامعه است.

وی با تأکید بر لزوم رعایت استانداردهای پژوهشی، اخلاق را مهمترین رکن پژوهش می‌داند و معتقد است: ملاحظات اخلاقی در اجرای پژوهش، تدوین گزارش پژوهش و همچنین ارائه دستاوردهای پژوهش، از مهمترین شاخصه‌های اخلاق‌گرایی در فعالیت‌های علمی است. مسئولیت‌پذیری در محتوای مقاله در پژوهش‌های کلان و همچنین مفاهیم مالکیت داده‌ها، از دیگر ویژگی‌های یک محقق با اخلاق است.

معاون دانشگاه علوم‌پزشکی زنجان با اشاره به برخی از بارزه‌های بی‌اخلاقی علمی، پیشگیری از اختلاف بر سر حق نویسندگی را از اصول اخلاقی هر تحقیقی قلمداد می‌کند و می‌افزاید: سوء‌رفتار در انتشار، نویسندگی نادرست، انتشار تکراری، سرقت ادبی، اطلاعات جعلی، تحریف اطلاعات، تعارض منافع، عدم‌رعایت حریم خصوصی و راز داری، از مهمترین شاخص‌های بی‌اخلاقی علمی است.  

حسین مهدی‌زاده؛ معاون پژوهش‌وفناوری دانشگاه ایلام نیز اخلاق در انتشار آثار پژوهشی را بخشی از اخلاق حرفه‌ای برمی‌شمارد و اعتقاد دارد: امروزه شفاف‌سازی هر چه بیشتر مفهوم اخلاق در پژوهش امری ضروری محسوب می‌شود.

وی اعتقاد دارد: اخلاق در جنبه‌های مختلف نظری-طبیعی و اکتسابی-اختیاری، مرکز توجه بسیاری از مطالعات بوده است و اخلاق حرفه‌ای، اجتماعی، فردی و سازمانی خاصه در فعالیت‌‎های گروهی همواره مورد تأکید نظریه‌پردازان قرار داشته است.

رضا کریمی؛ عضو هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان نیز با اشاره به لزوم پرهیز از شعارزدگی، نهادینه‌شدن فرهنگ احترام به یکدیگر در جامعۀ علمی را امری ضروری می‌داند و می‌گوید: کار گروهی تنها زمانی خروجی مناسب خواهد داشت که هر فرد با احترام به دیگری، وظیفۀ خود را انجام دهد و به قیود از پیش تعیین‌شده پایبند باشد و اخلاق گروهی را رعایت کند.

وی می‌افزاید: یکی از عوامل فقدان‌ فرهنگ کار تیمی در بین جامعۀ علمی کشور، حضور ظاهری و اسمی افراد است. به عبارت دیگر، نام فرد بدون اینکه نقشی در روند انجام پروژه و یا حتی تعریف آن داشته باشد، در زمرۀ افراد گروه در پتنت و یا مقاله آورده می‌شود. در نتیجه فرد ترجیح می‌دهد به صورت انفرادی کار کند.

محقق‌ حوزۀ شیمی زدودن سیاست‌زدگی از چهره جامعۀ علمی را یکی دیگر از ارکان توسعۀ اخلاق حرفه‌ای قلمداد و تصریح می‌کند: جامعۀ علمی در فضای سیاست‌زدگی دچار باندبازی و بی‌اخلاقی می‌شود؛ در نتیجه جایگاه‌های واقعی افراد مشخص نخواهد شد؛ بنابراین می‌توان ادعا کرد سیاست‌زدگی بزرگترین آفت اخلاقی جامعۀ علمی است.

مجتبی امانی؛ عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی اردبیل با بیان اینکه بسیاری از چالش‌ها و مشکلات موجود راه‌حلی بین‌رشته‌ای دارند، تأکید می‌کند: مرزهای علوم مختلف در هم تنیده شده‌اند و دیگر نمی‌توان یک مشکل و مسئله را تنها با اتکا به یک تخصص خاص، حل کرد؛ بنابراین توسعۀ فرهنگ کار گروهی یکی از ضروریات امروز است که البته این مهم نیازمند رعایت اصول اخلاق حرفه‌ای است.

وی معتقد است: کار گروهی یعنی بهره‌بری از توان و تخصص‌های مختلف برای حل یک مسئله واحد در روندی منطقی و نظام‌مند. در چنین مسیری موضوع مورد تحقیق از دید تخصص‌های متنوع و مرتبط مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ درنتیجه ایرادات و ضریب خطا بشدت تقلیل خواهد یافت. علاوه بر آن کیفیت و سرعت نیز به نسبت بالایی افزایش می‌یابد اما باید دانست مهمترین عامل برای تشکیل یک گروه تحقیقاتی کارآ، اخلاق مداری اعضا است.

امانی در پایان تأکید دارد: برای اینکه خروجی گروه مناسب و مفید باشد، اعضای گروه باید بتوانند در سایه پایبندی به اخلاق حرفه‌ای، به ادبیات مشترک برسند. در غیر اینصورت، کار گروهی نه‌تنها مفید نیست بلکه به دلیل پیدایش تضاد آرا، نتیجه‌بخش هم نخواهد بود. در این بین، تعیین وظایف و سهم هر یک از اعضا براساس میزان تأثیرگذاری و فعالیت، می‌تواند از بروز مشکلاتی چون سهم‌خواهی پیشگیری کند.