به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد ملی نخبگان، نشست اندیشمندان و استادان علوم انسانی و اجتماعی با موضوع «بحران ناکارآمدی علوم انسانی و اجتماعی» با حضور بیش از ۳۰ نفر از استادان برجسته علوم انسانی و اجتماعی به میزبانی بنیاد ملی نخبگان و مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در محل موسسه برگزار شد.

در این نشست، بیژن عبدالکریمی، فیلسوف و نظریه‌پرداز ایرانی، به نقد وضعیت علوم انسانی در ایران پرداخت و ریشه اصلی بحران در این حوزه را در نبود خودآگاهی علمی و اجتماعی دانست و تأکید کرد: علوم انسانی در ایران هنوز نتوانسته مسائل جامعه را به درستی صورت‌بندی کند.

بحران عقلانیت در علوم انسانی ایران

عبدالکریمی در این باره گفت: علوم انسانی جدید، بخشی از نظام علمی مدرن است، اما در ایران این نظام علمی شکل نگرفته است. دلیل آن را باید در نبود عقلانیت جدید جست‌وجو کرد؛ عقلانیتی که پیامد سنت تفکر متافیزیکی است. با وجود اینکه در بسیاری از جنبه‌های زندگی، از فردی تا اجتماعی، با مشکلات اساسی مواجه هستیم، علوم انسانی ما هنوز نمی‌داند چگونه باید این مسائل را صورت بندی کند.

فاصله روشنفکران و جامعه‌شناسان با واقعیت‌های موجود

وی افزود: روشنفکران و جامعه‌شناسان ما اغلب در فضایی جدا از واقعیت‌های موجود فعالیت می‌کنند و همین موضوع باعث شده علوم انسانی نتواند نقشی اثرگذار در حل معضلات جامعه ایفا کند. بسیاری از صاحب‌نظران در این حوزه، صرفاً به نظریه‌پردازی می‌پردازند، در حالی که علوم انسانی نیازمند نوعی آگاهی عملی است که فراتر از مفاهیم تئوریک باشد.

مفهوم «فرونسیس»  و ارتباط نظر و عمل

عبدالکریمی با اشاره به مفهوم «فرونسیس» از منظر ارسطو، این آگاهی را به‌عنوان پلی بین نظر و عمل معرفی کرد و گفت: «فرونسیس نوعی معرفت است که با جزئیات، زمان و مکان در ارتباط است. این آگاهی، برخلاف علوم طبیعی که با کلیات و قواعد کلی سر و کار دارد، با واقعیت‌های خاص و یکتا مواجه می‌شود. علوم انسانی ما باید این ویژگی را در خود تقویت کند.



انتقاد از پژوهش‌های علوم انسانی در ایران/ تقویت خودآگاهی انسانی و اجتماعی برای حل بحران علوم انسانی 

این فیلسوف ایرانی در ادامه، وضعیت فعلی پژوهش‌های علوم انسانی در ایران را نقد کرد و اظهار داشت: ما در بسیاری از پژوهش‌های علوم انسانی، ارتباط با واقعیت‌های اجتماعی و فرهنگی ایران را از دست داده‌ایم. پژوهشگران ما به جای توجه به مسائل بومی، اغلب مفاهیم کلی و غربی را بدون در نظر گرفتن زمینه‌های محلی به‌کار می‌گیرند. این رویکرد، نه تنها مشکلات ما را حل نمی‌کند، بلکه فاصله میان علوم انسانی و جامعه را نیز افزایش می‌دهد. 

عبدالکریمی در پایان تأکید کرد: برای حل بحران علوم انسانی در ایران، باید خودآگاهی انسانی و اجتماعی را در این حوزه تقویت کنیم. این خودآگاهی نمی‌تواند صرفاً از طریق مطالعه نظریه‌ها به دست آید؛ بلکه نیازمند تجربه زیسته، شهود و شناخت عمیق از شرایط و مسائل خاص جامعه است.

چالش‌های پیش روی علوم انسانی و لزوم بازنگری/ ضرورت اثبات جایگاه علوم انسانی در جامعه

وی سپس چالش‌های پیش روی علوم انسانی را تحلیل کرد و به لزوم بازنگری اساسی در این حوزه اشاره کرد و با تأکید بر ضرورت اندیشه‌ورزی در مورد وضعیت کنونی علوم انسانی، بیان داشت: این مسئله‌ای است که باید علوم انسانی به آن بیندیشد. ما نمی‌توانیم تمام مشکلات موجود را به گردن دیگران بیندازیم. باید بپذیریم که فلسفه، جوهر بخشی است، و باید تلاش کنیم که به خود اثباتی برسیم.

عبدالکریمی افزود: علوم انسانی در وضعیت کنونی نتوانسته است به خود اثباتی دست یابد، و این مسئله‌ای است که باید در سطحی وسیع‌تر مورد توجه قرار گیرد. این وضعیت تاریخی، پیامدهای خاص خود را دارد که باید به طور عمیق مورد بررسی قرار گیرد.

تاریخ علم و پیشرفت‌های علمی

وی همچنین با اشاره به اینکه در تاریخ علم، به‌ویژه در مورد مارکس، هرگاه او توانست به پیشرفت‌های علمی دست یابد، این امر نتیجه شرایط خاص تاریخی و نیاز جامعه بوده، گفت: تا زمانی که علوم انسانی در ایران نتواند جایگاه خود را در جامعه به‌طور کامل اثبات کند، این انزوای علمی ادامه خواهد داشت.

شایان ذکر است، این نشست با حضور بیش از ۳۰ نفر از استادان برجسته علوم انسانی و اجتماعی برگزار شد و هر یک از اساتید به بیان نظرات و پیشنهادات خود پرداختند و مقرر شد جلسات تکمیلی برای بررسی دقیق‌تر موضوعات مطرح شده، برگزار شود.


**
بنیاد ملی نخبگان در شبکه‌های اجتماعی:

بله: @bmnirann
تلگرام: https://t.me/ir_bmn