«ایجاد یکصد هزار شغل و سی هزار میلیارد تومان درآمد در طول یک سال». این آمار مربوط به شرکتهای دانش بنیان ایرانی است. جا دارد یک جشن ملی برای آن بگیریم؛ جشنی برای آغازی مهم و فعالیتی رو به رشد. آنچه موردنظر و خواست بزرگان نظام بود، در حال محقق شدن است؛ یکصد هزار جوان باسواد و خوش فکر شغلی ارزشمند به دست آورده اند و خانوادههایشان را خوشحال کرده اند. چرخ های اقتصاد با درآمد سی هزار میلیارد تومانی تندتر چرخید و از همه مهمتر، اقتصاد مقاومتی با کمک اقتصاد دانش بنیان یک گام بسیار مهم و بزرگ رو به جلو گذاشت. در کنار همه اینها، با فراگیر شدن گفتمان علم و فناوری در جامعه، نشانه های ثبات خود را آهسته آهسته آشکار میکند و شرکتهای دانش بنیان صاحب قیمت می شوند. به مرور توجه به تولید محصولات دانش بنیان ساخت داخل نیز ملکه ذهن ها شده است. حالا دیگر کسی آهسته و با شرم از ایران ساخت بودن محصولات یاد نمی کند و تولیدکننده ایرانی میتواند با غرور از تولید ملی حرف بزند. بیشعار، روزهای خوبی در راه است، چراکه قافله سالاری هوشیار، رصدکننده و مطالبه گر نیز در پیشاپیش این کاروان علم و فناوری داریم.





از طرفی بحثهای مربوط به اقتصاد دانش بنیان، خدا را شکر، امروز به دوام و قوامی رسیده اند که از مراتب سیاسی فراتر رفتهاند. یعنی از یک لحاظ غیرسیاسی شده اند و از دسترس سلیقه های جناحی دور شده اند، از یک لحاظ هم، چنان فراگیر شده اند که مورد وفاق همه طیف ها قرار گرفته اند. دیگر کسی نیست که ضرورت اقتصاد دانش بنیان را انکار کند یا آن را متوجه نشود. در مناظره های انتخاباتی که به جرأت میشود گفت پربیننده ترین و البته از تاثیرگذارترین اتفاقات این روزهای ایران است، کاندیداهای ریاست جمهوری، با افتخار و سری بلند، از اهمیت اقتصاد دانش بنیان و حمایت از شرکتهای دانش بنیان سخن می گویند. زمانی که گفتمان دانش بنیان از جانب نخبگان جامعه به عموم مردم تسری می یابد و نخبگان به ارائه برنامه ها و راهکارها می پردازند، یعنی اینکه اساس کار درست است، به ویژه آنکه رنگ و بوی تبلیغ و شعار هم به خود بگیرد. اما همه میدانند که این تبلیغ و شعار در همان حد باقی نمی ماند؛ جان می گیرد و عصای دست دولتها می شود. میتوانیم با شوق و اطمینان اعلام کنیم که فرهنگ اقتصاد دانش بنیان در حال میوه دادن است و انشاءالله بهزودی این میوه در کام مردم خواهد نشست. گرچه نوبرانه های آن را با آماری که در ابتدای این یادداشت به آن اشاره شد، چشیده ایم و جملگی سر ذوق آمده ایم.





به گواه رای و نظر همه گروههای سیاسی/ مدیریتی جدیترین مشکلات امروز، مشکلات اقتصادی و اجتماعی اند. چیزی که سلامت جامعه ما را تهدید می کند، همین بیکاری و رکود است. نظام جمهوری اسلامی به اتکاء انقلاب و پشتوانه مردمی و حضور اقشار مختلف توانسته است از بسیاری بحرانها به سلامت عبور کند. ما بحرانهای سیاسی و مدیریتی و اجتماعی بسیاری را پشت سر گذاشته ایم و از آزمونهای مختلف، بحمدالله، سربلند بیرون آمده ایم. از روی سابقه میتوان امیدوار بود که از این بحران اقتصادی هم میتوانیم عبور کنیم و به افق های جدید دست یابیم. بیش از شش هزار شرکت دانش بنیان، در نوبت تایید صلاحیت هستند که در سختگیرانه ترین حالتها، اگر نیمی از آنها هم تایید شوند، با یک جبهه پرقدرت و پربرکت دیگر مواجه خواهیم شد که نتیجه آن میتواند شغل های جدید و ارزشمند، درآمدهای درخور و ذیقیمت، ایجاد شور و تحرک مثالزدنی در جامعه و در نهایت رهایی از رکود و تلخی های بیکاری باشد.





اما برای این کار احتیاج به برنامه و نظم و هماهنگی داریم. لازم است از اهل فن بخواهیم وارد میدان شوند و اوضاع را سامان ببخشند. خدا را شکر که این سه هزار شرکت دانش بنیان مشغول کارند و چراغ اقتصاد دانشبنیان را پرنور کرده اند. «سه هزار» صرفا یک عدد نیست که بخواهیم با کم و زیاد کردنش آمار درست کنیم، بلکه به منزله شروع امیدوارکننده فصلی جدید در اقتصاد کشور است. عمده نگرش مدیران تاکنون نگرش سنتی بوده و سوداهای کلانی در سر می پروراندند تا شاخص های توسعه را بالا ببرند. اما امروز دنیا وارد مدار تازهای شده و راههای میانبری برای بهبود وضع اقتصادی پیدا شده است. حالا دیگر برای رفع بیکاری نیازی نیست دولت شخصا وارد میدان شود و با تاسیس کارخانه و شرکت، ایجاد اشتغال کند. اتفاقا این کار هم تصدیگری دولت را زیاد میکند و هم روز به روز بزرگتر و پر مسئولیت ترش میکند. حال آنکه شکل معقول و صحیح این است که دولتها بسترسازی کنند، به لحاظ فرهنگی، اجتماعی، قانونی، سیاسی فضایی مناسب آماده کنند تا شرکتهای دانش بنیان بتوانند وارد عرصه فعالیت شوند و تا عرضه دانش بنیان کالا و خدمات تولید ثروت و شغل کنند.





اتفاقا تجربه دنیای امروز هم گواهی میدهد که از راه علم و نوآوری و پژوهش و هنر، بهتر و سادهتر و کم هزینه تر میشود ثروت تولید کرد و چرخ های اقتصادی را به حرکت انداخت. در این سالها نیز، به خصوص با توجه به تجربه های ارزشمندی که در معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری به دست آورده ایم، الان بیش از هر وقت دیگر فضا برای اقتصاد دانش بنیان فراهم است.





قدمهای خوبی برداشته ایم و در میانه راهیم و انشاءالله که همین مسیر را تا نیل به مقصود ادامه دهیم. در حال حاضر توانسته ایم فرهنگسازی کنیم و در میان جوانان و تحصیلکردگان مفاهیم دانش بنیان را جا بیندازیم. امروز دیگر مثل سابق نیست که چشم جوانان به دست دولت باشد تا برایشان کار بیافریند و حقوق و یارانه ماهیانه شان بدهد. دیگر مثل سابق نیست که تحصیلکردگان ما آرزوی استخدام در دولت را داشته باشند و به آب باریکه دولت قانع باشند. حتی این فرهنگ غلط - اما سابقه دار - هم کنار گذاشته شده که دولت نفت بفروشد و به صورت رفاه بین اقشار مختلف تقسیم کند. توقع از دولت نیز تغییر کرده و در حال حاضر با توجه به ارتقاء سطح علمی و فرهنگی جا افتاده که دولت به جای تصدی گری، بسترسازی کند و به جای اینکه خود کارآفرینی کند، به استعدادهای برتر، به نخبگان علمی، به جوانان تحصیلکرده و خوشفکر مجال دهد تا با تاسیس شرکتهای دانشبنیان هم کارآفرینی و هم تولید ثروت کنند.





انحصار اقتصادی دولت به هر اسمی میتواند مانع جدی در راه توسعه و حضور عمومی مردم در این عرصه باشد. همین تعداد سه هزار شرکت دانش بنیان نقطه عزیمتی است که سریعتر از هر پروژه دیگری میتواند به نتیجه برسد و راه را برای پیشرفت و ترقی باز کند. فقط باید مراقب باشیم که یک وقت در این راه متوقف نشویم و کار را نیمه رها نکنیم. امروز بیش از هر زمان دیگر امکان توفیق فراهم است و میتوانیم این بحران را هم به امید خدا و حضور گسترده جوانان پشت سر بگذاریم. از تکتک کاندیداهای محترم و فرهیخته ریاست جمهوری که در مناظره های سه گانه، از موضوع اقتصاد دانش بنیان و حمایت از شرکتهای دانش بنیان پشتیبانی کردند و ذهن مردم را با این مسئله آشنا کردند، سپاسگزاری میکنم. قطار اقتصاد دانش بنیان به راه افتاده است و خوشا به حال آنانی که تلاش میکنند خود را سوار بر آن کنند.



* پرویز کرمی مشاور رئیس بنیاد ملی نخبگان